Gelopen: donderdag 5 januari 2023 Etappe: 11,4 km / Totaal: 39,6 km
Al na een paar kilometer lonkt een bankje aan de Zaan die hier in Wormerveer een mooie bocht neemt waardoor er een prachtig uitzicht op het historisch erfgoed op de andere oever ontstaat. Oude pakhuizen, weliswaar bijna allemaal inmiddels verbouwd tot appartementen, maar met behoud van hun luisterrijke uiterlijk. Hier klopt de geschiedenis. En net om de bocht prikken de witte silo’s van de nog altijd actieve Lassie-rijstfabrieken in de lucht.
De rivier de Zaan bepaalt de koers van deze etappe. Helemaal niet lang eigenlijk, zo’n kleine 14 kilometer tussen Knollendam (even ten noorden van Wormerveer) en eerst nog het IJ, later het Noordzeekanaal. Maar het ontwikkelde zich wel tot een levensader voor nijverheid en industrie. Al in de 17e en 18 e eeuw verrezen op de oevers vele tientallen windmolens om de verwerking van hout, specerijen, papier, hennep, graan, rijst en vele andere zaken mogelijk te maken. De Zaanstreek is daarmee een van de oudste industriegebieden van Europa. Stoom verving eind 19e eeuw de wind. En dat maakte de bedrijvigheid en productiviteit alleen maar groter. Dat bracht ook een aanzienlijke arbeidersbevolking met zich mee en het is dan ook niet raar dat het communisme (CPN) in de Zaanstreek lange tijd een grote aanhang en een belangrijke invloed had. Veel van die industrie is inmiddels verdwenen. En wat er nog is, is getuige de naambordjes onderweg, meestal opgegaan in grote industriële conglomeraten, vaak in buitenlandse handen.
De etappe volgt de lintbebouwing die langs de Zaan ontstond: Wormerveer, Zaandijk, Koog aan de Zaan en Zaandam. Tussen de heel wisselende bebouwing door kunnen we telkens even de Zaan zien. Zo ook het openlucht museum Zaanse Schans net aan de overkant van onze looproute. Het schijnt dat je Nederland niet hebt gezien als je niet langs deze 500 meter van molens, pakhuizen, woningen en winkels hebt gelopen: goed voor zo’n 2 miljoen bezoekers per jaar. En je mag blij zijn als men begrijpt wat je zegt als je daar in het Nederlands begint.
In Koog aan de Zaan is de rijke Zaanse architectuur weer prominent aanwezig. Veel Zaanse koopmanshuizen, van hout, meestal met maar één verdieping, kenmerkend groen en veelal rijk versierd.
We volgen de Zaan tot in Zaandam. We ruiken de nog actieve cacao-industrie, steeds meer is het nu de levensmiddelenindustrie die de klok slaat: Honig, Duyvis, Verkade. De Zaanstreek als provisiekast van Nederland. Vlak voor het centrum passeer je aan je linkerhand de oude Verkadefabriek. Waar ooit de koekjes werden gebakken is het nu een multifunctioneel verzamelgebouw voor kunst, cultuur en horeca. En nog altijd is er een zeer smakelijke bakkerij te vinden.
De etappe eindigt bij het NS-station Zaandam, pal aan het centrum in Zaandam. En op de valreep, na goed 12 kilometer, verrast dat centrum zeer. De Oude Gracht werd in de laatste jaren weer open gegraven en men durfde het aan om zeer gewaagde architectuur te laten verrijzen. Iconisch is daarbij het Inntelhotel, naast het station: er heeft een architect (Wilfried van Winden) driftig met een groot aantal Zaanse Huisjes zitten knutselen tot er een bijna hallucinant nieuwe blikvanger ontstond. Zien!
Hier staat de GPX-file voor deze etappe.
